Bach mag : de Matthäus Passion

Als je vroeger, net als ik, iedere zondag en zeker met Kerst, Pasen en Allerheiligen mee naar de mis moest, dan ken je het verhaal – het laatste deel van het evangelie volgens Mattheus – natuurlijk: de lijdensweg van Jezus op het einde van zijn leven, hoe hij door Judas en Petrus verraden wordt en uiteindelijk sterft aan het kruis op de berg Golgotha. Maar wat een belevenis als je dit verhaal dan écht hoort, met de muziek van Bach erbij, tijdens een uitvoering van diens Matthäus Passion. Onbeschrijflijk.

‘Heilzaam en balsemend. Een muzikaal monument van reflectie en bezinning.’

Eerst kort even de feiten. De Matthäus Passion is één van de bekendste werken van Johann Sebastian Bach (1685) en één van de grootste meesterwerken uit de klassieke muziek. Het is een oratorium: een zangstuk voor koor, solisten en orkest met een geestelijke, bijbelse inhoud. De evangelist vertelt hier het lijdens- en stervensverhaal van Jezus met een sobere, minimale muzikale begeleiding. De recitatieven, aria’s en koralen tussen de vertelling door geven telkens een reflectie op het verhaal en zijn, muzikaal gezien, veel meer uitgewerkt. Vooral de aria ‘Erbarme dich, mein Gott’ is heel bekend en eindigt steevast in de hoogste regionen van de Klara Top 100:

De Matthäus Passion hoort net zo bij Pasen als de eieren die we zondag weer massaal gaan zoeken/verstoppen. Vooral in Nederland loopt het storm en zijn de kaarten al maanden op voorhand uitverkocht.  Ik heb er gelukkig ééntje kunnen bemachtigen en dus trok ik gisteren met hoge verwachtingen naar het Theater aan het Vrijthof in Maastricht, voor een uitvoering door de Philharmonie Zuidnederland o.l.v. Matthew Halls. Naast mij in de rode zeteltjes zit een echte liefhebber: ieder jaar opnieuw is het beleven van de Passie het hoogtepunt van zijn Goede Week. Aan zijn beduimeld tekstboekje te zien, heeft hij de afgelopen 30 jaar geen enkel jaar overgeslagen. ‘Ik hoop dat je wakker kan blijven’, zegt hij, ‘want de eerste keer ben ik in slaap gevallen. Nu ga ik ieder jaar en hoe vaker ik de Matthäus Passion hoor, hoe mooier ik het vind.’ Hij belooft mij in mijn zij te porren op de momenten dat ik zeker extra goed moet luisteren…

De passie opent met een heel mooie koorzang, een soort dialoog tussen de twee koren en de twee delen van het orkest. Het stuk vat de kern alvast samen en zet de toon voor de rest:

O, lam van God onschuldig
Aan het hout van het kruis geslacht
Immer geduldig bevonden
Hoewel u werd veracht
Alle zonden heeft u gedragen
Anders moesten wij wanhopen.

Bach had tijdens het componeren van de Matthäus Passion duidelijk al een soort stereo-uitvoering voor ogen. De twee koren en delen van het orkest staan elk aan één kant van het podium opgesteld, met daar tussenin een jeugdkoor. Dat geeft een heel mooi effect en bewijst nog maar eens dat de invloed van Bach op de klassieke muziek niet overschat kan worden. Bach mag. Altijd.

Na de koorzang neemt de evangelist, vertolkt door de tenor Tobias Hunger, je mee door het verhaal. Hij zet een geweldige vertolking neer en brengt de tekst met een heel duidelijke dictie. Ik was echt onder de indruk. Ook de andere solisten hebben stuk voor stuk prachtige, meeslepende stemmen. Het gemak waarmee de contratenor en de sopraan de hoogste noten halen is niet te vatten. De tenor laat zich dan weer helemaal meeslepen in deze mooie aria:

Een moment van herkenning en jeugdsentiment nog, tijdens het koraal ‘O Haupt voll Blut und Wunden’ dat ik ooit, in een ver verleden, zelf nog gezongen heb met het meisjeskoor van de ‘Blauw Nonnen’. Kippenvel.

Na het prachtige slotkoor ‘Wir setzen uns mit Tränen nieder’ blijft het een tijdje stil. Een gepaste reactie na zo’n ontroerend stuk. Het moet allemaal even bezinken.

‘Tot volgend jaar’, zegt mijn buurman stilletjes.

Morgen is het goede vrijdag. Hét moment om je te laten onderdompelen in de Matthäus Passion. Bekijk hier een mooie historische opname uit 1989 van een concert in de Antwerpse Carolus Borromeuskerk. Of luister morgen om 14u op Klara naar de uitvoering van La Petite Bande met Sigiswald Kuijken.

(sh)